بازار ارز ایران از سال ۱۳۹۷ با نوسانات بسیار زیادی مواجه شده است. این موضوع موجب ایجاد ۵ نوع نرخ ارز در کشور شده است. در شرایط فعلی ارز بازار آزاد، نرخ ارز نیما، نرخ ارز سنا، نرخ ارز بازار متشکل و نرخ ارز دولتی، انواع نرخ ارز در ایران را تشکیل میدهند. در همین راستا به دلیل افزایش نرخ ارز، دولت جهت تامین ارز واردات به ویژه برای اقلام اساسی کشور، اقدام به تامین ارز با قیمت بسیار پایینتر از ارز بازار آزاد نمود. ارائه ارز دولتی با تمام نکات مثبت خود به علت وجود محدودیت مصارف آن و شکاف عمیق بین این ارز و ارز آزاد، نمیتوانست پاسخگوی نیاز بازرگانان، شرکتهای تجاری و واردکنندگان به ویژه شرکتهای خصوصی باشد. به همین دلیل دولت با همکاری بانک مرکزی سامانه نیما و سامانه سنا را تاسیس و اقدام به عرضه ارز نیما و ارز سنا نمود.
بی شک تاکنون اسامی این دو نوع ارز را شنیدهاید، اما تعریف ارز نیما چیست؟ ارز سنا چه نوع ارزی است؟ نرخ سنا چیست؟ ارز سنا و نیما چه تفاوتی با هم دارند؟ دلار سنا چیست؟ و با دلار نیما چه تفاوتی دارد؟
بررسی ارز آزاد و دولتی
تا کنون بارها با کلماتی نظیر دلار سنا و نیما مواجه شدهاید. پیش از بررسی دو ارز سنا و نیما، بهتر است با دو مفهوم دیگر در بازار ارز ایران آشنا شویم. در این قسمت به بررسی ارز آزاد و ارز دولتی خواهیم پرداخت.
ارز آزاد با توجه به میزان عرضه و تقاضا و به وسیله صرافان به بازار عرضه و بالاترین قیمت ارز در ایران را به خود اختصاص میدهد.
ارز دولتی که گاهی به نام ارز مبادلهای نیز شناخته میشود، ارزانترین نرخ ارز در بازار ایران است و توسط دولت در مرکز مبادلات ارزی توزیع میشود. اما مصارف ارز دولتی چیست؟ ارز دولتی اغلب برای تحصیل دانشجویان در خارج از کشور، بیماران، سفرهای دولتی خارجی، کالاهای وارداتی دولتی (اقلام اساسی) و بخشی از واردات بخش خصوصی مورد استفاده قرار میگیرد. در ساختار ارزی جمهوری اسلامی ایران علاوه بر ارز آزاد و ارز دولتی، بانک مرکزی دو نوع ارز دیگر نیز تعریف نموده است. در ادامه به بررسی ارز نیما و ارز سنا خواهیم پرداخت، تا پایان مقاله همراه ما باشید.
ارز نیما چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟
اکنون که با سنا و نرخ سنا آشنا شدید، بهتر است با دلار نیما نیز آشنا شوید. ارز نیما یا ارز نیمایی، سامانه یکپارچه معاملات ارزی است که توسط بانک مرکزی و جهت تسهیل تامین ارز برای متقاضیان راه اندازی شده است. سامانه نیما یک محیط الکترونیک را برای خریداران و فروشندگان فراهم آورده است که به وسیله آن به راحتی عملیات ارزی خود را به انجام برسانند.
این سامانه در ابتدای سال ۱۳۹۷ و با افزایش تورم، کاهش قیمت پول ملی و به نوعی شکاف بین ارز دولتی و بازار آزاد راه اندازی شد. هدف از راه اندازی سامانه یکپارچه معاملات ارزی، کنترل و حفظ تعادل در بازار ارز و تجارت بینالملل و شفافیت ارزی است.
مطابق قانون، سامانه نیما مختص صرافیهای مجاز بانک مرکزی است و بازرگانان نمیتوانند در این سامانه ثبت نام کنند. بازرگانان فقط میتوانند از طریق سامانه جامع تجارت در بستری به نام نیما، با صرافیهای مجاز بانک مرکزی در تعامل باشند.
لازم به ذکر است که امروزه اغلب ارزهای رایج جهان مشمول قانون ارز نیمایی میشوند که این موضوع کمک بسیاری به صادرات و واردات کشور نموده است. اما دلار سنا چیست؟ در قسمت بعد به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
دلار سنا چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟
دلار سنا چیست؟ این مهمترین سوال در حوزه سامانه سنا است که در این قسمت به بررسی پاسخ آن خواهیم پرداخت. سامانه نظارت ارزی که به اختصار به نام سنا شناخته میشود، در حقیقت سامانه اعلام میانگین قیمت ارزهای رایج بین الملل نظیر دلار و یورو است. این سامانه که توسط بانک مرکزی راه اندازی شده است، میانگین قیمت ارز صرافیها را نشان میدهد و شما میتوانید از نرخ ارز سنا و نیما اطلاع پیدا کنید و دلار سنا و نیما خریداری نمایید.
به طور معمول قیمت ارز موجود در این سامانه پایینتر از قیمت ارز در بازار آزاد است. شما میتوانید با مراجعه به سایت www.sanarate.irاز آخرین تغییرات قیمت و نرخ ارز سنا که به نام ارز صرافی نیز شناخته میشود، مطلع شوید. در این سایت از نرخ سنا گرفته تا یورو، یوان چین، روبل روسیه، دینار عراق، لیر ترکیه و روپیه هند را میتوانید بررسی کنید. اما ارز سنا به چه کسانی تعلق میگیرد؟ به طور کلی ارز سنا و نیما و به طور خاص دلار سنا و نیما برای کنترل بازار و کمک به واردکنندگان و بازرگانان راه اندازی شده است. ارز سنا توسط صرافیها به متقاضیان تعلق میگیرد.
مهمترین مزایای سامانه نیما و سنا
سامانه یکپارچه معاملات ارزی و سامانه نظارت ارز علاوه بر فراهم کردن ارز مورد نیاز صادرات و واردات و تعیین نرخ سنا و نیما، مزیتهای بسیار دیگری را نیز برای بازرگانان، تجار و دولت ایران فراهم کرده است.
مهمترین مزایای ارزهای سامانه نیما و سنا را میتوان به صورت زیر نام برد:
* امنیت بالا و جلوگیری از سوء استفادههای احتمالی
* سازماندهی مبادلات ارزی
* فرآیند کاملا آنلاین
* همکاری با صرافیها و تامین آسان ارز
* توسعه صادرات و واردات شرکتهای بازرگانی و تجاری
* آگاهی از قیمت لحظهای ارز
* عدم دخالت بانکها به استثناء بانک مرکزی * امکان تعریف معامله و سود و زیان حاصل
تفاوت سامانه نیما و سامانه سنا چیست؟
همانطور که از توضیحات بالا میتوان پی برد، هر دو سامانه نیما و سنا کارکرد یکسانی دارند. تفاوت این دو سامانه در گستره و محدوده فعالیت آنها است. سامانه سنا خرید و فروش ارز در صرافیهای قانونی کشور را فراهم میکند و سامانه نیما بازار ارز در خارج از کشور را مدیریت میکند.
نرخ ارز سنا و نیما تفاوتها و شباهتهایی با هم دارند. مهمترین تفاوت آنها این است که نرخ ارز سنا به بازار آزاد نزدیکتر است. در مورد شباهت آنها میتوان به راه اندازی هر دوی آنها توسط بانک مرکزی اشاره کرد.
نقش ارز نیما در واردات و بورس
مهمترین تاثیر ایجاد سامانه نیما بر بازار ارز را میتوان شفافیت در نظام ارزی، مدیریت بهتر معاملات و جلوگیری از قاچاق دانست. اما تاثیر این ارز بر واردات کالا و بورس چیست؟
همانطور که گفته شد ارز نیما برای ترمیم و توسعه واردات کالا و برقراری تعادل قیمتها در بازار عرضه میشود. در گام اول ارز عرضه شده توسط سامانه نیما نگرانی واردکنندگان و بازرگانان کشور جهت تامین ارز مورد نیاز تجارت بینالملل را مرتفع میکند.
در حقیقت تجار، بازرگانان و واردکنندگان با مراجعه به سامانه خرید و فروش ارز نیمایی و یا صرافیهای مجاز میتوانند جهت خرید این ارز اقدام نمایند.
تاثیر مهم دیگر این ارز متاثر از قیمت مناسب آن است. به طور معمول این نوع ارز قیمت کمتری نسبت به قیمت ارز آزاد و حتی نرخ سنا داشته و این موضوع به واردکنندگان به ویژه واردکنندگان مواد اولیه و ماشین آلات در درآمدزایی و توسعه سود حاصل از واردات کمک میکند.
به این دلیل که قیمت بالای ارز در طولانی مدت با افزایش سرسامآور قیمت کالاهای خارجی، موجب کاهش تقاضا برای خرید کالاهای خارجی و تلاش در جهت افزایش تولید داخلی خواهد شد.
ارز نیمایی بر بورس کشور نیز تاثیرگذار است. طبق نظر بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه، فعالان و تحلیلگران بورس ارزش سهام در بازار بورس تحت تاثیر قیمت ارز نوسان دارد.
در توضیح این موضوع میتوان اینگونه بیان کرد که در شرکتها و برندهای حاضر در بورس به ویژه شرکتهایی با درآمد ارزی نوسانات بازار ارز تاثیر مستقیم بر افزایش و یا کاهش ارز سهام دارد.
تفاوت ارز نیمایی و آزاد؟
معمولا نرخ ارز نیمایی از نرخ آزاد پایینتر است. این ارز فقط از طریق سامانه نیما و با شرایط خاص قابل دریافت است . نکته مهم دیگر این است که تنها وارد کنندگان قانونی که مراحل تعیین شده توسط بانک مرکزی را طی کنند میتوانند این ارز را دریافت کنند.
این ارز در دسترس عموم نیست و نمیتواند برای مصارف شخصی استفاده شود. دلیل این امر این است که محل تامین ارز در سامانه نیما، ارز حاصل از صادرات است و از نرخ نیمایی و از طریق صرافیهای رسمی در اختیار بازرگانان و صادرکنندگان گذاشته میشود.
بازار متشکل ارزی چیست؟
در حال حاضر تعیین نرخ ارز اغلب با توجه به عوامل و شرایط خارجی انجام میشود. بازار متشکل ارزی با هدف تعیین نرخ ارز با مکانیزم عرضه و تقاضا در داخل کشور ایجاد شده است.
به این ترتیب مداخله دیگر کشورها در تعیین نرخ ارزها کمتر خواهد شد. در واقع این بازار یک شرکت خصوصی است که کانون صرافان، کانون بانکهای دولتی، کانون بانکهای خصوصی و فرابورس سهامداران اصلی آن هستند. در حال حاضر عموم مردم و فعالان حوزه ارز میتوانند با مراجعه به سایت رسمی این بازار به آدرس www.ice.ir از آخرین نرخ ارز بازار متشکل ارزی مطلع و نسبت به انجام معاملات نقدی ارز اقدام نمایند.
شرکت بازرگانی GTG
یکی از رسالتهای شرکت بازرگانی جی تی جی، توسعه سطح دانش مخاطبین خود به ویژه فعالان عرصه تجارت بینالملل است. در همین راستا جی تی جی با بهرهمندی از دانش و تجربه متخصصین و کارشناسان خود اقدام به ارائه موضوعات مهم و متنوعی در حوزه بازرگانی نموده است. شرکت بازرگانی جی تی جی با ارائه خدمات گمرکی، خرید و تامین کالا، حمل و نقل داخلی و خارجی، خدمات ارزی بازرگانی، بیمه، انبارداری و استریپ و خدمات بازاریابی صادراتی در تمامی حوزههای بازرگانی شما را همراهی خواهد نمود.
نویسنده: سید مهدی عدنانی ساداتی