موافقت‌نامه‌های تجاری کشورها اهداف مهمی نظیر ایجاد تسهیلات ویژه، حذف قوانین دست و پا گیر برای تجار و سرمایه‌گذاران، توسعه اقتصادی، افزایش GDP را دنبال می‌کنند. صادرات کالا، واردات و حضور در تجارت بین‌الملل نیازمند عقد قرارداد و یا ثبت توافقنامه همکاری میان شرکت‌ها و کشورهاست. در همین راستا در سال 1398 ایران اقدام به ثبت توافقنامه مشترک تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا جهت صادرات به اوراسیا نمود. با امضا این توافقنامه و با آغاز صادرات به اوراسیا، جمهوری اسلامی ایران امکان دسترسی به فرصت‌های استثنایی بازارهای کشورهای عضو این اتحادیه را فراهم کرده است. با توجه به اهمیت این اتحادیه در توسعه تجارت بین‌الملل، از زمان شکل‌گیری آن در سال 2014 کشورهای زیادی برای حضور در آن درخواست همکاری داده‌اند. صادرات به اوراسیا برای ایران ظرفیت فوق‌العاده ارزآوری را فراهم می‌کند. در ادامه مقاله با بررسی نکات مهم و کلیدی در حوزه صادرات به اوراسیا همراه ما باشید.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) یک اتحادیه میان دولتی اقتصادی است که اغلب اعضای آن را کشورهای شمال منطقه اوراسیا، در شرق اروپا هستند. این اتحادیه به‌نوعی جایگزین مجمع اقتصادی اوراسیا است که در سال 2014 به کار خود خاتمه داد.
به‌طورکلی 93 کشور مستقل در منطقه اوراسیا وجود دارند که از این تعداد 17 کشور از خاورمیانه، 28 کشور آسیایی و 48 کشور اروپایی هستند. درواقع توافقنامه تشکیل این اتحادیه در 1 ژانویه 2015 توسط بلاروس ، قزاقستان و روسیه اجرایی شد.
بعدها دو کشور ارمنستان و قرقیزستان نیز به این اتحادیه پیوستند تا در کنار روسیه، بلاروس، قزاقستان به‌عنوان اعضای اصلی این اتحادیه شناخته شوند.
در حال حاضر کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، گرجستان، مولداوی، اوکراین و ترکیه نیز درخواست عضویت به این اتحادیه را دارند و این موضوع در حالی اتفاق افتاده است که مناطق جدا شده طرفدار روسیه در کشورهای گرجستان، مولداوی و اوکراین همگی به سمت ادغام با اتحادیه اوراسیا حرکت کرده‌اند.
این دو اتحادیه اقتصادی درواقع در رقابت بر سر ادغام اقتصادی اروپای شرقی با یکدیگر درگیر هستند.
کمیسیون اقتصادی اوراسیا در تازه‌ترین بیانیه خود اعلام کرده است که گردش تجاری بین کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در 8 ماه ابتدایی سال 2021، 31.6 درصد افزایش داشته و به مبلغ 45 میلیارد دلار رسیده است. طبق آمار منتشرشده گردش تجاری سال 2021 این اتحادیه میزان صادرات در قزاقستان، روسیه، ارمنستان، قرقیزستان و بلاروس به ترتیب 38، 33.9، 30.8، 29.9 و 22.4 درصد افزایش داشته است. تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای عضو، حذف قوانین گمرکی در اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی، بخشی از اهداف مهم اعضای این اتحادیه است.
عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا
هر چند ایران از سال 1398 موافقت‌نامه‌ای موقت برای حضور در اتحادیه اوراسیا امضا کرده است اما در سال‌های اخیر مسئله عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا موضوعی است که در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. به همین دلیل دولت و مجلس شورای اسلامی تلاش‌های بسیاری برای عضویت در این اتحادیه داشته‌اند.
عضویت کشور در این اتحادیه و صادرات به اوراسیا در زمینه حل مشکلات پولی و بانکی در تجارت بین‌الملل و واردات کالاهای اساسی از کشورهای این اتحادیه بسیار تاثیر گذار خواهد بود.
از طرفی با توجه به برجام و تحریم‌های آمریکا، عضویت در اتحادیه اوراسیا اهمیت ویژه‌ای در زمینه توسعه اقتصادی کشور پیدا می‌کند. ورود به اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همکاری با این اتحادیه می‌تواند دروازه جدیدی برای اقتصاد ایران باشد که بتواند با سایر اعضا به‌راحتی روابط اقتصادی برقرار کند و یا روابط خود را توسعه دهد.
همواره دیدگاه‌های مختلفی در مورد توسعه روابط تجاری کشور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) وجود داشته است.
از نظر برخی کارشناسان به دلیل سابقه ارتباطات فرهنگی و اهمیت ژئوپلیتیک اعضای این اتحادیه و همچنین ضرورت توسعه اقتصادی کشور از طریق همگرایی اقتصادی منطقه‌ای، وجود توافق توسعه روابط اقتصادی کشور و استفاده از فرصت‌های تجاری اتحادیه اقتصادی صادرات به اوراسیا، برای ایران بسیار حیاتی است.
در مقابل برخی کارشناسان به دلیل امکان گسترش سیاست‌های توسعه‌گرایی روسیه و در نتیجه افزایش نفوذ سیاسی و اقتصادی روسیه در منطقه، با این طرح مخالف‌اند.
فرصت‌های تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا
ظرفیت ۳۰ میلیارد دلاری تجارت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و تحقق تنها سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار آن، نشان از پتانسیل فوق‌العاده تجارت با اوراسیا و گستردگی فرصت‌های تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارد.
ایران با امضای توافقنامه تجارت آزاد با اوراسیا سعی در استفاده از این ظرفیت جهت توسعه اقتصادی داشته است. کارشناسان اقتصادی کشور امیدوارند که با عضویت رسمی و دائمی کشور در این اتحادیه زمینه تحقق این ظرفیت عظیم اقتصادی فراهم شود.
طبق توافقنامه موقت تجارت آزاد ایران و اتحادیه اوراسیا، تجارت 862 قلم کالا بین ایران و این اتحادیه شامل اعطای ترجیحات تجاری می‌شود.
از این تعداد کالای مورد معامله، ۳۶۰ قلم کالا مربوط به ایران و ۵۰۲ محصول مربوط به اتحادیه اوراسیا است. در فهرست اوراسیا تعرفه 175 قلم کالا مانند، انواع فرش، انواع میوه مانند پرتقال – لیمو و خرما، انواع آجیل و خشکبار نظیر پسته، انواع محصولات دریایی مانند میگو و ماهی، صفر در نظر گرفته می‌شود.
بررسی واردات ایران از اوراسیا
در 6 ماهه ابتدایی سال جاری ارزش کل تجارت با اوراسیا حدود دو و نیم میلیارد دلار بوده است که این مقدار حاکی از رشد 40 درصدی ارزش تبادلات است. از طرفی تبادل 5.5 میلیون تن کالا، رشد 12 درصدی وزنی تبادلات را نشان می‌دهد.
دراین بین سهم صادرات 1.2 میلیون تن به ارزش حدود 514.4 میلیون دلار و سهم واردات نیز حدود چهار و نیم میلیون تن به ارزش 2 میلیارد دلار بوده است.
رتبه‌بندی واردات کشور از اوراسیا به شرح زیر است:
1. روسیه با حجم 3.5 میلیون تن و ارزبری حدود 1.8 میلیارد دلار (87 درصد از ارزش کل واردات کشور از اوراسیا) بزرگ‌ترین صادرکننده کالا از اتحادیه اوراسیا به ایران است.
2. قزاقستان با حدود 803 هزار تن کالا به ارزش 235 میلیون دلار در جایگاه دوم قرار دارد.
3. بلاروس با ۳۰۷۰ تن کالا به ارزش 12.2 میلیون دلار و کاهش ۴۲درصدی در وزن و ۲۸درصدی در ارزش صادرات به ایران در رتبه سوم قرار خواهد گرفت.
رتبه‌های چهارم و پنجم این رده‌بندی نیز به ترتیب به ارمنستان با 5 میلیون دلار و قرقیزستان با تنها 400 هزار دلار تعلق دارد.
مهم‌ترین کالاهای وارداتی کشور از اوراسیا
در میان مهم‌ترین کالاهای وارداتی کشور از اوراسیا، روغن‌های حیوانی به‌ویژه روغن دانه آفتاب‌گردان، انواع سبزیجات، انواع نباتات مانند عدس، گندم، جو، ذرت دامی، دیگ‌های بخار، فولاد، چوب، ماشین‌آلات کشاورزی و کارگاهی مانند دامپر و راکتور هسته‌ای بیشترین حجم و ارزش وارداتی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
بررسی صادرات ایران به اوراسیا
بررسی صادرات ایران به اوراسیا را با کشور روسیه آغاز می‌کنیم. جایی که روسیه با حدود 504 هزار تن کالا به ارزش 271 میلیون دلار در جایگاه اول بزرگ‌ترین کشورهای واردکننده کالای ایرانی در اتحادیه اوراسیا به شمار می‌رود.
این مورد زمانی ارزش خود را بیشتر نشان می‌دهد که بدانید میزان صادرات کشور به روسیه از نظر وزنی حدود 6 درصد و از نظر ارزش حدود 32 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
پس از روسیه کشور ارمنستان با کاهش 20 درصدی در وزن و 29 درصدی در ارزش معاملات، وارداتی حدود 413 هزار تن به ارزش 124 میلیون دلار از کشورمان داشته است.
رتبه سوم بزرگ‌ترین صادرات ایران به کشورهای اتحادیه اوراسیا را قزاقستان در اختیار دارد. جمهوری قزاقستان با تولید ناخالص ملی 170 میلیارد دلاری تا شهریور 1400، حدود 228 هزار تن کالا به ارزش 80 میلیون دلار از ایران وارد کرده است.
قرقیزستان و بلاروس نیز با 32 و 10 میلیون دلار، در رتبه‌های چهارم و پنجم مهم‌ترین کشورهای مقصد صادرات کشور در اتحادیه اوراسیا هستند.
مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشور به اوراسیا
بررسی اقلام صادراتی نشان می‌دهد که حدود 70 درصد از مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشور به اوراسیا به حوزه کشاورزی و محصولاتی نظیر پسته، سیب، کیوی، خیار، انگور به‌ویژه انگور خشک، کاهو و گل‌کلم، تعلق دارد.
علاوه بر محصولات حوزه کشاورزی و فرآورده‌های آن مانند رب گوجه‌فرنگی، چدن، آهن و مواد پلاستیکی مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشور به اوراسیا را تشکیل می‌دهند.
چالش‌های صادرات به اوراسیا
صادرات به اوراسیا و به‌طورکلی تجارت با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا ظرفیت بزرگ درآمدزایی، افزایش تولید و ایجاد اشتغال را در اختیار کشور قرار می‌دهد.
اما تحقق حداکثری این ظرفیت با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. چالش‌های صادرات به اوراسیا را می‌توان در قالب موارد زیر بررسی کرد:
1. مناسب‌سازی تعرفه‌ها و تسهیل بروکراسی در گمرکات
گمرکات گیلان به علت موقعیت استراتژیک و جغرافیایی مناسب به‌عنوان دروازه و شاهراه اتصال به اوراسیا شناخته می‌شود.
تسهیل فرآیند گمرکی در مبدا و مقصد کالاهای مورد مبادله و در نظر گرفتن قواعد و قوانین مناسب در متن توافقنامه‌ها جهت کاهش قیمت‌ها و تعرفه‌های گمرکی در توسعه صادرات و واردات با اوراسیا بسیار موثر خواهد بود.
گمرک آستارا یکی از مهم‌ترین گمرکات ایران جهت تجارت با اوراسیا است. به‌طوری‌که در سال‌های اخیر صادرات تولیدات کشور و ترانزیت کالاهای وارداتی از طریق گمرک آستارا رشد مناسبی داشته است. دراین‌بین تحقق مواردی مانند احداث پایانه صادرات کالاهای کشاورزی، تسهیل عبور و مرور کامیون‌های ترانزیت و آماده‌سازی زیرساخت‌هایی نظیر اتصال راه‌آهن آستارا به رشت، می‌تواند در توسعه تجارت بین‌المللی کشور به‌ویژه تجارت با اوراسیا کمک کند.
2. ناکارآمدی حمل و نقل
چالش مهم دیگر در توسعه روابط اقتصادی و صادرات به اوراسیا، ناکار آمدی حمل‌ونقل است. درواقع با وجود توان و ظرفیت بالای صادرات به کشورهای اوراسیا، بازرگانان کشورمان همچنان با مشکلات حمل‌ونقل کالا به اوراسیا مواجه هستند.
در حال حاضر بازرگانان و تجار عزیز در ناوگان حمل‌ونقل زمینی، دریایی و ریلی، با مشکلات زیادی نظیر ظرفیت کم و قیمت بالا روبه‌رو هستند.
3- برگشت ارز صادراتی و مسائل مالی
در سال‌های اخیر و با توجه به تحریم‌ها، موضوع برگشت ارز صادراتی و مسائل مالی بر صادرات کشور به‌ویژه صادرات به اوراسیا بسیار تاثیر‌گذار بوده است. این مشکل در کنار مشکلات صدور ضمانت‌نامه‌ها و بیمه‌نامه‌های اعتبار صادراتی بسیاری از شرکت‌های داخلی را با مشکل موجه کرده است.
مشاوره صادرات به اوراسیا
شرکت بازرگانی جی تی جی با سال‌ها تجربه در حوزه بازرگانی و انجام امور تجارت بین‌المللی و در اختیار داشتن کارشناسان حوزه صادرات، همراه شما خواهد بود. کارشناسان ما علاوه بر ارائه مشاوره صادرات به اوراسیا و آموزش نکات و تکنیک‌های تخصصی حوزه صادرات، از ایجاد هزینه‌های اضافی برای شما جلوگیری می‌کنند. با کارشناسان ما در تماس باشید.
نویسنده: سید مهدی عدنانی ساداتی
الهام جعفریان
مدیر داخلی
09916680655
بهاره جعفریان
کارشناس استاندارد، بازرسی، حمل خارجی
09916680655
فرنوش آقابابایی
مدیر بازرگانی
09916680655
سلام خسته نباشید
من تو کار سنگهای نما هستم همینطور یکی دیگه از کارهای من تولید مصنوعات فلزی هست و چون اهل کاشان دستم تو عرقیات گیاهی و فرش ماشینی هم باز هست این محصولات تو اتحادیه اوراسیا مشتری داره
اگر داره از کجا باید شروع کنم؟
ممنون بابا وقتتون